E-mail aan P. (bij uitzondering op deze saait) – 15 juni 2020

Lieve P..
Ik zit nu een tijdje te kijken en te luisteren naar een lezing van John Cleese voor de Cornell-Universiteit, waar hij op uitzonderlijke wijze al een aantal jaren professor is. Weliswaar is Cleese erg zelfingenomen en ook helemaal niet zo grappig als hij zelf denkt dat hij is, maar toch luister ik graag naar hem omdat hij nou eenmaal zeer intelligent en analytisch is. Hij draait vaak zaken op een mooie manier om en is ook een goed waarnemer van menselijk gedrag. Zo ook hier.
Ja, beide, thermiek en turbulentie waar we het over hadden, zijn mooie metaforen, maar zou het niet mooi zijn als we in een “thermieke” (ik kan even geen betere bijvoeglijke vorm verzinnen, termiekrijke, misschien?) tijd zouden leven? Een dergelijke samenleving ga ik hier niet helemaal omschrijven, maar de potentieel goede eigenschappen komen vast ook bij jou bovendrijven. Dat men zweeft op de goeie energie die in de wijde omgeving wordt losgemaakt en waar eenieder zelf ook aan die energie bijdraagt voor alle anderen. En dat kan dan natuurlijk in een sociale, een maatschappelijke of zelfs een politieke context, maar ook inclusief alle verhoudingen met Moeder Aarde die haar eigen thermische eigenschappen uitwasemt.
Zeker, die libellen: F. en ik hadden een niet kleine vijver in onze niet kleine voortuin (we hadden ook een niet kleine zijtuin en een enorme achtertuin, voor Amsterdamse begrippen, en die laatste dan ook nog eens aan “open” water. Dus dat “spel” van de Dragon Flies heb ik vaak mogen meemaken en van vele soorten, ook van waterjuffers. Evenals de salamanders, waterkevers, schaatsenrijders, kikkers, en zo voorts. Die eerste, net als de laatste, de Amfi Biën dus, kun je overigens niet een vijver in dwingen. Pas wanneer de biotoop het hun naar het zin doet voelen komen ze bij je langs en blijkbaar van overal vandaan. En ze zijn ook geen lange periode van water afhankelijk. Oh, oh, oh, wat een schoonheid was dat. Gelukkig pasten er geen nijlpaarden in ons meertje, want hun liefdesspel is, in onze ogen in ieder geval, wat minder poëtisch en luchtig, al duurt het minimaal een half uur.
Plagiaat (of copyright, ik had de afgelopen week binnen 36 uur weer eens ruzie met Rob S.) is in veel gevallen een ongelukkige vorm van domheid. De kunstenaar die jij citeert weet blijkbaar waar hij mee bezig is. Dat is enerzijds verwerpelijk, en anderzijds ook slecht beredeneerd (“Maar ik heb het gemaakt!”). Geestelijke armoede lijkt in de huidige (kunst)wereld een lofwaardig streven geworden. Eigenlijk parallel aan de uitspraak van de armen van geest dat mijn kleine zusje dat ook kan, al komt die dan vanuit de publiekshoek. Soms zijn de lijntjes ook wel erg dun, zoals bijvoorbeeld tussen Steven Aalders (gokje) en de Amerikaanse minimale schilders. Toch kan iemand haar of zijn terrein veroveren, zoals Steven geloof ik wel gedaan heeft. Een groot probleem is altijd al geweest dat men zich zo slecht informeert, zo weinig nieuwsgierig is, zo weinig kennis opdoet. Het was bijvoorbeeld een groot genoegen om te kunnen converseren met zo iemand als Jan Roeland, die heel veel wist (net als Steven). Van zichzelf zowel als van de kunst en de wereld en die daar ook met veel relativering en humor tegenaan kon kijken. Regelmatig serieus gelachen met Jan…
Lief dat je suggereert dat ik wel de opvolger van Joost zou kunnen zijn, maar DWDD bestaat inderdaad niet meer, er is geen andere televisiecontext voor een dergelijke rol, opboksen tegen de nalatenschap van Joost is onmogelijk en ik kan eigenlijk alleen maar in kleine kring functioneren op die manier. Misschien is dan voor mij een petit decor zoals Pierre Janssen dat had, of Simon Carmiggelt, nog het best. Maar de vraag is of ik überhaupt zoiets zou kunnen spelen voor de kijkertjes thuis. Al dacht ik af en toe wel: Nou, Joost, het kan ook wat minder, maar hij heeft het voor een groot publiek steeds heel mooi gedaan. Ik zou natuurlijk graag over On Kawara praten, of over Alan Uglow, maar dan word ik na die twee afleveringen met goedbedoeld geweld van de buis gehaald.
Dat ongewisse avontuur waarin een kunstenaar zich begeeft is inderdaad een groot probleem. Als je in Italië aangeeft dat je kunstenaar bent, schrijver, schilder, dichter, actrice, dan ben je meteen Professore. In Duitsland verdiende Rob in Kassel 10.000,00 Mark (plus een eigen studio) per maand om een week per maand zijn studenten te begeleiden. Dat zijn maatschappelijke en financiële vormen van respect. Dat hebben we hier niet en dus moet je, als kunstenaar, jezelf elke dag overtuigen dat je met iets bezig bent dat de moeite waard is. Natuurlijk ben je als kunstenaar geïsoleerd op je atelier, maar dat brengt het beroep met zich mee (behalve voor hen die het sociale gedrag ten opzichte van verkeerslichten op de gevoelige plaat vastleggen). Het verkrijgen van erkenning daarvoor lijkt af te hangen van de mensen die de moed kunnen opbrengen om zich voor jouw werk uit te spreken, in woord, gebaar, aankoop, of een andere vom van actie. En die mensen zijn in Nederland relatief zeldzaam. Bovendien hebben die vaak ook maar een kort, in ieder geval geen everlasting, geheugen; last van een korte aandachtsspanne. Afhankelijk zijn van je rijke onafhankelijkheid is moeilijk. En dat alles nog eens in de wetenschap dat je, binnen die rijke onafhankelijkheid, tegen (je eigen) grenzen aan kan lopen. En dan wordt een kunstenaar ineens vormgever of ontwerper van wepsaaits, waar op zich geen kwaad in schuilt. Ach, Edy de Wilde was jurist, dus niet alles hoeft het einde van de wereld te betekenen.
“Haast” is een eigenaardig begrip; ik stel mezelf bijna de vraag of haast wel met “Tijd” te maken heeft. Naast dat F. mij veel heeft bijgebracht, heb ik haar weer geleerd om, niet manisch, maar toch, ergens op tijd te komen. Het was niet zozeer een discipline, maar het vloeide voort uit een verlegging van voorafgaande zaken vermengd met het aardige idee dat iemand, elders, niet hoefde te wachten tot haar gelakte nagels droog waren (bij wijze van voorbeeld, want er waren altijd andere dingen). Krijgen we haast aangeleerd of rust? Als je voor vrienden aan het koken bent en je hebt de peterselie vergeten aan te schaffen dan moet je nog even gehaast naar de groentenjuwelier. Omdat het je schema verstoort, want je hebt alles goed gepland omdat je alles in je hoofd hebt uitgewerkt: de stoofschotel staat in de oven, een kwartier na aankomst van de gasten mag de rijst op en het voorgerecht is al uit de koeling gehaald, want het mag niet te koud worden opgediend. En de wijnen zijn natuurlijk allemaal op de juiste temperatuur. Geen reden voor haast, maar de fijngehakte peterselie maakt nou net het hoofdgerecht af: haast dus. Terwijl het programma al helemaal was uitgestippeld, van het marineren van de komkommer de dag tevoren tot het uitruimen van de vaatwasser, de volgende morgen. Haast is niet wat je kunt, maar wat je van jezelf meent te mogen verlangen. En om je daardoor op te laten zwepen. Bij haast is je ruimte beperkt. Van rust kun je zeggen dat de ruimte te ruim is. Dat nog éen glas sherry voordat de gasten arriveren geen kwaad kan. En dat de Pouilly-Fuissée dus te koud geserveerd zal worden.
Of heb je, dear Pete, al vóor je wat je de komende jaren nog af wíl of móet maken? Gewoon de boel mooi op spanning houden. Dat doen die libellenparen ook and nature takes its course.